Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Co trzeba wiedzieć o autyzmie?

2 kwietnia obchodzony jest Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Ewelina Sujkowska, terapeutka pracująca z dziećmi autystycznymi, opisuje czym jest autyzm i jak zachowują się osoby dotknięte tym zaburzeniem.

Autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwoju dziecka. Objawy nieprawidłowego funkcjonowania obserwuje się we wszystkich obszarach rozwoju. Pierwsze symptomy pojawiają się często już u kilkunastomiesięcznych niemowląt. Widoczne są zawsze przed ukończeniem 3. roku życia.
    
Bardzo duże trudności osób z autyzmem ujawniają się w relacjach społecznych z innymi ludźmi. Osoby te nie są świadome tego, co dzieje się z innymi ludźmi – nie są tym zainteresowane. Rzadko, albo w ogóle nie nawiązują kontaktu wzrokowego. To jeden z najbardziej charakterystycznych objawów autyzmu.

Nie dzielą się z innymi osobami swoimi zainteresowaniami, spostrzeżeniami, przeżyciami. Nie szukają pomocy czy pocieszenia. Już u kilkumiesięcznego niemowlęcia można zauważyć, że nie reaguje emocjonalnie – nie odpowiada uśmiechem na uśmiech, nie dąży do tego, aby je brać na ręce. Sprawia wrażenie, że obecność innych ludzi jest mu obojętna i bez znaczenia.  

Ich instrumentalne traktowanie człowieka można zauważyć wówczas, kiedy potrzebują pomocy przy podaniu ulubionej zabawki, np. z wysokiej półki. Wtedy nie nawiązując kontaktu wzrokowego, bez żadnych emocji chwytają dłoń drugiego człowieka (często ciągną ją w konkretnym kierunku) tylko po to, aby podał im zabawkę.

Większość dzieci autystycznych nie mówi, nie komunikuje się gestem, ma trudności ze wskazywaniem, naśladowaniem, spełnianiem poleceń. Jeśli dzieci mówią, to są to często echolalie. Echolalia polega na powtarzaniu słów lub zwrotów, a nawet całych zdań wypowiadanych przez inne osoby. Mogą to być nawet kwestie z filmów, kreskówek.            

Osoby z autyzmem nie potrafią tworzyć dłuższych rozbudowanych wypowiedzi, mają trudności z inicjowaniem i podtrzymywaniem rozmowy. Cechuje je brak lub ograniczenie rozumienia pojęć abstrakcyjnych. Jeżeli osoby z autyzmem mówią, to charakteryzuje je odmienność rozwoju mowy. Mówią o sobie „ty” albo „on” np. „Piotrek zjadł” zamiast „zjadłam” lub na pytanie: Kto teraz rzuca? – „Piotrek” zamiast „Ja rzucam”.

Nieprawidłowości u dzieci z autyzmem występują również na poziomie zabawy. Dziecko wcale albo rzadko bawi się, udając np. zabawę w dom, w lekarza itp. Woli zabawę w samotności, często polegającą na uporczywym powtarzaniu tych samych zachowań np. kręceniu przedmiotów, ustawianiu w rzędzie samochodów, krzeseł. Zdarza się, że podczas zabawy dzieci z autyzmem liżą zabawki, biorą je do ust.

Warunkiem postawienia rozpoznania autyzmu jest pojawienie się nieprawidłowości w relacjach społecznych, komunikowaniu się oraz w rozwoju funkcjonalnej lub symbolicznej zabawy już przed 3 rokiem życia dziecka. Diagnoza autyzmu jest wydawana przez lekarza psychiatrę.

Ludzie z autyzmem borykają się też z innymi problemami m.in. brakiem tolerancji na niektóre substancje, alergiami, obniżoną odpornością i częstym zapadaniem na infekcje wirusowe, grzybicze, bakteryjne.

Osoby z autyzmem charakteryzują się ponadto nietypowymi zainteresowaniami. Ciągle dążą do przestrzegania stałego planu dnia i sposobu wykonywania czynności. Osoby te nie lubią zmian, należy je uprzedzać, jeżeli ich plan w ciągu dnia ulegnie zmianie. Inaczej możemy spodziewać się wybuchu agresji lub zablokowania.

U wielu dzieci, a potem też dorosłych obserwujemy stereotypie ruchowe - specyficzne ruchy rąk w nadgarstkach – trzepotanie. Osoby te są czasem nadwrażliwe lub mało wrażliwe na dotyk, smak, zapach, dźwięki. Oznacza to, że albo uwielbiają np. dźwięki, albo dźwięki sprawiają im ból – uciekają od nich, zasłaniają uszy. Mają również obniżoną lub podwyższoną reakcję na ból.      

Często domagają się ubrań o konkretnej fakturze. Te ubrania, których nie są w stanie zaakceptować ze względu na fakturę – zdejmują z siebie. Charakterystyczna jest również wybiórcza dieta – niektóre dzieci jadłyby tylko słodycze i nic poza tym, inne z kolei tylko kotlety lub bułki.

Ludzie z autyzmem bywają agresywni wobec siebie (uderzają głową o stół, ścianę), ale też wobec innych. Agresja często wynika z nierozumienia świata, sytuacji, ludzi i wielu innych czynników.

Osoby z autyzmem są wyjątkowymi ludźmi. Borykają się z wieloma niezrozumiałymi dla siebie sytuacjami. Potrzebują wsparcia, zrozumienia. Warto wspomnieć, że powyższy opis jest niepełny i ogólny. Trzeba zawsze pamiętać o tym, że każdy człowiek z autyzmem jest inny!

Często autyzmowi towarzyszą inne jednostki chorobowe np. niepełnosprawność umysłowa, dziecięce porażenie mózgowe, wady wzroku – dziecko niewidome. To wszystko sprawia, że z bardzo dużymi problemami muszą poradzić sobie rodzice dzieci z autyzmem.

Często są oni pozostawieni sami sobie, bez pomocy, bez wsparcia. Zagubieni. Tym bardziej, że czasem dostrzegają wszystkie niepokojące objawy, a otoczenie to bagatelizuje.

Dlatego 2 kwietnia bądźmy solidarni z osobami z autyzmem i ich rodzinami, wspierajmy ich w tej trudnej i niezrozumiałej walce – codziennym życiu! Kolor niebieski jest symbolem autyzmu. 2 kwietnia nie bądź zielony w temacie autyzmu – tego dnia bądź niebieski.

Ewelina Sujkowska

Obraz Gerd Altmann z Pixabay