Czerniak

Czerniak to jeden z najbardziej złośliwych nowotworów skóry, powstający w obrębie skóry niezmienionej lub znamion barwnikowych, dający wczesne przerzuty. Możliwe inne lokalizacje czerniaka to błony śluzowe lub gałka oczna.

Czerniak stanowi od 1 do 3 % wszystkich nowotworów skóry jednak jego częstość oraz umieralność z jego powodu wzrastają.

Przyczyny rozwoju tej choroby nie do końca zostały wyjaśnione. Wiadomo, że w 10 % czerniak występuje rodzinnie, ale nie udało się ustalić, które geny mogą mieć wpływ na jego powstanie. U krewnych I stopnia pacjentów z rozpoznanym czerniakiem zaleca się regularne kontrole dermatoskopowe.

Wiadomo także, że czerniak częściej (3-5 razy) występuje u osób z obniżoną odpornością – u pacjentów z AIDS, u osób po przeszczepach narządów (na skutek immunosupresji). Wpływ hormonów jest niejasny, część autorów uważa, że czerniaki uaktywniają się podczas ciąży, połogu i w okresie pokwitania.

Do czynników środowiskowych należy zaliczyć krótkie, ale intensywne ekspozycje na światło słoneczne (zwłaszcza w dzieciństwie), oparzenia słoneczne, jasną karnację, blond/rude włosy, obecność piegów, niebieskie/zielone oczy. Ważna jest także liczba znamion barwnikowych. U osób posiadających ponad 50 znamion barwnikowych ryzyko czerniaka jest 5 krotnie wyższe niż u osób posiadających mniej niż 10 takich znamion. Również korzystanie z solarium zwiększa ryzyko czerniaka i innych raków skóry.

Czerniaka dzieli się na :

• czerniaka szerzącego się powierzchownie (60-70 %) , powstaje głównie na bazie znamion barwnikowych

• czerniaka guzkowego (10-30%) , odmiana najcięższa wywodząca się ze skóry zdrowej lub znamion

• czerniaka wywodzącego się z plam soczewicowatcy (5-10 %) , występuje głównie u osób w wieku podeszłym w rejonie twarzy i szyi

• czerniaka umiejscowionego na kończynach, wychodzącego z plam soczewicowatych (5%)

• czerniaka bezbarwnikowego (2%) , zmiana o typie różowo-czerwonej grudki, powiększająca się, bez barwnika

Do rozpoznawania czerniak można użyć metody ABCD :

• Asymetry (asymetria)

• Border (granica)

• Color (kolor)

• Diameter (średnica)

Zmiany podejrzane to asymetryczne pod względem kształtu i zabarwienia, z nieregularnym brzegiem, niejednolicie zabarwione w obrębie brązowego, czarnego pola, na ogól większe niż 6 mm średnicy.

Czerniaki wychodzące z plam soczewicowatych cechują się wieloletnim przebiegiem, występują częściej w starszym wieku, prawie wyłącznie umiejscowione na twarzy i okolicach odsłoniętych. Niepokojącym objawem jest powstanie wyczuwalnych guzków w obrębie zmiany. Jest to stosunkowo łagodna odmiana czerniaka.

Czerniak szerzący sie powierzchownie (a więc najczęstszy - 60-70 %) występuje w średnim wieku, u kobiet na kończynach dolnych (okolice odsłonięte) , u mężczyzn na tułowiu (okolice osłonięte). Wyglądają jak nierównomierne przebarwiona plama z drobnymi guzkami. Rozwija się powoli – miesiącami lub latami. Początek zezłośliwienia cechuje się powiększaniem , zmianą zabarwienia, obecnością zapalnej obwódki, skłonnością do rozpadu.

Czerniak guzkowy (10-30%) , odmiana najcięższa, wygląda jak przebarwiony guzek, szybko powiększający się i przechodzący w owrzodzenie. Występuje 2 razy częściej u mężczyzn i przebiega szybko – od kilku miesięcy do roku. Czerniaki umiejscowiona na kończynach wychodzące z plam soczewicowatych zajmują okolice około- i podpaznokciowe na dłoniach i stopach. Rosną stosunkowo wolno – przez 1-3 lata niszcząc płytkę paznokciową. Czerniaki bezbarwnikowe (2%) są najbardziej złośliwe, ponieważ komórki nowotworowe są tutaj mniej zróżnicowane.

Przerzuty powstają drogą naczyń chłonnych lub krwionośnych do otaczającej skóry, płuc, wątroby, ośrodkowego układu nerwowego, kości. Rokowanie zależy od odmiany klinicznej, głebokości nacieku, obecności przerzutów.

Leczenie polega na usunięciu całej zmiany wraz z marginesem zdrowej skóry. Wycinek przesyła sie dalej do badania histopatologicznego, patolog określa rodzaj zmiany, opisuje czy została ona usunięta doszczętnie (wraz z marginesem zdrowych tkanek). Absolutnie nie wolno znamion barwnikowych usuwać metoda laseroterapii w warunkach gabinetu kosmetycznego. W takiej sytuacji dokonuje się jedynie kosmetycznej korekty całkowicie usuwając materiał z którego nie da sie już potem wykonać badania histopatologicznego, maskuje się objawy choroby, utrudnia rozpoznanie i niweluje możliwośc wczesnego włączenia prawidowego leczenia. Znamiona barwnikowe muszą być usuwane w całości, nie pobiera się z nich wycinków.

Lekarze onkolodzy decydują po usunięciu zmiany i potwierdzeniu rozpoznania o dalszych formach terapii – usunięciu okolicznych węzłów chłonnych, chemio i immunoterapii. Szczególne nadzieje widzi się w tej ostatniej metodzie ze względu to iż czerniak jest nowotworem immunogennym.

W jaki sposób zmniejszyć ryzyko zachorowania ?

Należy unikać solarium, unikać ekspozycji na światło słoneczne w godzinach 10:00 – 15:00, stosować filtry UVA/UVB, chronić skórę poprzez odpowiedni ubiór i nakrycie głowy, u krewnych I stopnia osób z rozpoznanym czerniakiem okresowo dokonywać badania dermatoskopowego.

W przypadku niepokojących objawów – zmiany zabarwienia, tworzenia owrzodzeń, powiększania zmiany należy zgłosić się do swojego lekarza.

Zespół lekarzy POZ przy MediCenter