Dziś przypada 53. rocznica katastrofy kolejowej pod Jackowicami (gmina Zduny)

Dziś (26 grudnia) przypada 53. rocznica katastrofy kolejowej pod Jackowicami. Miała ona miejsce 26 grudnia 1968 roku a akcja ratunkowa trwała 3 dni.

Katastrofa dalece mniej znana od tej, która miała miejsce w Białymstoku w 1989 roku mimo tego, że również doszło do wykolejenia wagonu z chlorem, a co gorsza - w wyniku zatrucia doszło do kilku zgonów.
W dniu 26 grudnia 1968 roku, około godziny 5:15, szlak Żychlin-Jackowice przemierzał pociąg towarowy nr 71188. Z nieustalonych przyczyn, w okolicach wsi Rząśno wykoleiła się cysterna jadąca na 9 miejscu od końca. Spowodowało to również wykolejenie cysterny znajdującej się tuż za nią i dwu kolejnych. Jedna z cystern wykoleiła się na zewnątrz torowiska, ale druga znalazła się w skrajni toru nr 1, po którym nadjeżdżał pociąg towarowy nr 40471.

Maszynista tego pociągu zauważył przeszkodę z odległości 150-180 metrów i rozpoczął hamowanie. Niestety nie udało się zapobiec zderzeniu - lokomotywa uderzyła w cysternę i pchała ją przez kolejne 60 metrów. W następstwie zderzenia wykoleiła się lokomotywa i 6 wagonów towarowych pociągu 40471. W dennicy uderzonej cysterny został wybity otwór o średnicy ponad pół metra, z którego zaczął ulatniać się gaz.

O 5:33 dyżurny stacji Jackowice połączył się ze stacją Łowicz i powiadomił za jej pośrednictwem pogotowie ratunkowe w Łowiczu.

O 5:50 dyżurny, tą samą drogą, powiadomił posterunek kolejowej MO, która przekazała informację komendzie powiatowej.

O 6:05 miał miejsce telefon ze stacji pogotowia do straży pożarnej. Tuż po nim stacja powiadomiła Powiatowy Sztab Wojskowy w Łowiczu.

6:16 - zostaje powiadomiona Komenda Wojewódzka MO w Łodzi.

6:35 - O katastrofie wie już Ministerstwo Komunikacji, które powiadamia Sztab Generalny WP.

6:40-6:45 - Wymiana informacji między powiatowymi organami wojska i rządu

Już o 5:40 na miejscu pojawiły się pierwsze karetki pogotowia. Lekarze jako pierwszą dostrzegli leżącą w polu, nieprzytomną dróżniczkę z przejazdu, który znajdował się zaledwie 30 metrów od elektrowozu pociągu 40471. Dróżniczkę odwieziono do szpitala, ale niestety została ona pierwszą ofiarą śmiertelną.

Kolejne ofiary znaleźli o 6:40 przybyli na miejsce milicjanci i strażacy. Była to cała obsługa pociągu 40471 - łącznie 5 osób. Cztery spośród nich były już martwe, piąty kolejarz zmarł po kilku godzinach.

Zaraz potem przeszukanie terenu zostało przerwane z powodu działania chloru, choć na tym etapie nadal nie było wiadomo, jaki rodzaj gazu się ulatnia. Jednocześnie dostrzeżono jednak, że w niektórych domach we wsi Rząśno zapalają się światła, dało się także słyszeć krzyki. W związku z tym zarządzono ewakuację wsi.

Dopiero po 6 godzinach i 5 minutach ustalono, że gazem wydobywającym się z cysterny jest chlor.

Brakowało środków umożliwiających unieszkodliwienie gazu - dopiero o 23:00 na miejsce przybył oddział chemików wojskowych.

W tym czasie wyciek powiększył się - trzeba było ewakuować kolejne gospodarstwa wsi Rząśno, do szpitala trafiła kolejna partia osób z objawami zatrucia. Do północy 26 grudnia suma poszkodowanych wyniosła 6 zmarłych kolejarzy i 36 hospitalizowanych osób, z czego 4 stanowili funkcjonariusze MO.

Około godziny 1:00 27 grudnia wojsko wraz z załogą pociągu ratunkowego przystąpiło do podnoszenia jednej z cystern, co zakończyło się przewróceniem dźwigu. Na szczęście cysterna nie uległa rozszczelnieniu.

W godzinach porannych dowódca akcji ratunkowej zarządził początek neutralizacji gazu na 13:00.

O 15:12, w czasie działań, nastąpił wybuch cysterny. Uwolniony obłok w wyniku wiatru zaczął się przemieszczać nad PGR w Jackowicach. Pracowników zdążono ewakuować mimo stawionego przez kierownika PGR-u oporu. Ponownemu skażeniu uległa także część wsi Rząśno. Skażenie ustąpiło o 23:50.

Drugi dzień akcji zakończył się hospitalizacją 15 osób. Zmarła jedna osoba - funkcjonariusz ORMO, który jako jeden z pierwszych pojawił się na miejscu zdarzenia i zlekceważył obowiązek kontrolnego badania lekarskiego, prawdopodobnie ze względu na brak objawów zatrucia.

29 grudnia, od 11:45 przez powiatowy radiowęzeł nadawano komunikaty ostrzegające o możliwości wystąpienia skażenia. Spowodowało to częściową panikę - zanotowano opuszczanie miejsc pracy w niektórych zakładach.

O 14:35 udało się odłączyć lokomotywę od cysterny i do akcji ponownie przystąpili wojskowi chemicy.

O 15:10 nastąpiła kolejna eksplozja i uwolnienie się kolejnego obłoku chloru.

O 16:10 miał miejsce kolejny wybuch.

Dzień 28 grudnia zamknięto wynikiem 34 hospitalizowanych.

We wczesnych godzinach rannych 29 grudnia udało się usunąć z miejsca wypadku wszystkie cysterny poza bezpośrednio uderzoną.

O 9:08 stwierdzono kolejny wyciek, a o 10:38 nastąpiła kolejna eksplozja. Tym razem cysterna została rozerwana, a w wyniku tego dwie osoby zostały ranne odłamkami. Uwolniła się kolejna chmura, która spowodowała konieczność ponownej ewakuacji okolicznych mieszkańców. Stwierdzono kilka przypadków zatrucia, w tym u dróżniczki pełniącej służbę na tym samym posterunku, na którym doszło do śmiertelnego zatrucia innej dróżniczki w dniu wypadku.

Całkowite zniszczenie cysterny i uwolnienie do atmosfery całego ładunku umożliwiło ostateczną dezaktywację terenu przez wojska chemiczne.

Około 17:00, skażenie ostatecznie opadło do poziomu bezpiecznego dla zdrowia ludzi.

O 21:03 oddano do ruchu tor nr 1, tor nr 2 udrożniono o 5:35 30 grudnia.

Łącznie bilans ofiar zamknął się w 7 ofiarach śmiertelnych i 97 poszkodowanych.

W całej akcji ratunkowej wykorzystano:

- 118 f-szy, 19 pojazdów, 21 radiotelefonów w dyspozycji MO

- 50 lekarzy, 112 innych pracowników pogotowia, 19 karetek

- 45 strażaków, 7 samochodów gaśniczych, 2 samochody operacyjne, 7 radiotelefonów PSP

- 259 żołnierzy i 51 pojazdów SZ PRL

Wydarzenie to stało się bezpośrednim impulsem do zmiany trasowania pociągów przewożących materiały niebezpieczne.

Autorem tekstu jest Jonasz Przybyszewski, autor książki "25. Godzina. Katastrofa kolejowa pod Otłoczynem 1980"