Gastroskopia – kiedy lekarz ją zaleca i jak wygląda badanie krok po kroku?

Problemy ze zgagą, bólem brzucha, przewlekłymi nudnościami czy trudnościami w połykaniu niekiedy wymagają dokładniejszej diagnostyki niż podstawowe badania krwi czy USG. Jednym z częściej wykonywanych badań przewodu pokarmowego jest gastroskopia – procedura, która pozwala zajrzeć bezpośrednio do przełyku, żołądka i dwunastnicy. U wielu pacjentów samo słowo „gastroskopia” budzi strach. Rzeczywiście, nie jest to najprzyjemniejsze badanie, ale warto wiedzieć, że jest ono stosunkowo krótkie i bezpieczne. Ponadto bywa niezwykle pomocne w wykrywaniu chorób, które inaczej mogłyby rozwijać się niezauważone przez dłuższy czas.

Gastroskopia nie jest badaniem wykonywanym rutynowo u każdego pacjenta. Lekarz kieruje na nią wtedy, gdy istnieją konkretne wskazania. Najczęściej są to:

• przewlekłe dolegliwości trawienne – biegunka, nawracająca zgaga, pieczenie za mostkiem, ból w nadbrzuszu, częste odbijanie czy uczucie pełności po posiłku,
• trudności w połykaniu (dysfagia) – badanie pozwala ustalić, czy problem wynika z choroby przełyku czy innych przyczyn,
• krwawienia z górnego odcinka przewodu pokarmowego – np. wymioty z domieszką krwi, smoliste stolce,
• podejrzenie choroby wrzodowej żołądka lub dwunastnicy,
• jadłowstręt i nagła utrata masy ciała,
• monitorowanie zmian już wcześniej rozpoznanych, np. polipów, nadżerek czy refluksu żołądkowo-przełykowego,
• profilaktyka u osób z podwyższonym ryzykiem nowotworów przewodu pokarmowego, zwłaszcza przy obciążeniu genetycznym.

Wykonanie gastroskopii może być także niezbędne w celach terapeutycznych – na przykład przy zabiegu usunięcia polipów, zatamowania krwawienia czy pobrania wycinków do badania histopatologicznego.

Gastroskopia jest badaniem, które wymaga od pacjenta odpowiedniego przygotowania. Najważniejsza zasada to pozostanie na czczo – pacjent nie powinien jeść ani pić przez 6–8 godzin przed badaniem (ostatnią szklankę wody można wypić najpóźniej 3 godziny przed gastroskopią). Pusty żołądek ułatwia ocenę błony śluzowej i zmniejsza ryzyko wymiotów podczas badania. W niektórych przypadkach konieczne jest czasowe odstawienie lub zmiana dawkowania leków przyjmowanych na stałe. Osoby chorujące przewlekle, np. na cukrzycę czy nadciśnienie, otrzymują indywidualne zalecenia, aby procedura mogła zostać przeprowadzona w bezpieczny sposób.

• Badanie przeprowadzane jest w pozycji leżącej na lewym boku.
• Najpierw gardło zostaje znieczulone specjalnym aerozolem, co ogranicza odruch wymiotny.
• Lekarz wprowadza przez usta do przełyku cienką, elastyczną rurkę zakończoną kamerą, czyli gastroskop.
• Dzięki obrazowi wyświetlanemu na monitorze, możliwa jest dokładna ocena ścian przełyku, żołądka i dwunastnicy.
• Całe badanie trwa zwykle od kilku do kilkunastu minut.
• W tym czasie lekarz może pobrać niewielkie wycinki tkanek do analizy, usunąć polipy lub zatrzymać krwawienie.
• Przez cały czas trwania procedury diagnostycznej ważne jest spokojne oddychanie i współpraca z personelem – to pozwala na szybsze przeprowadzenie badania i zminimalizowanie dyskomfortu.

Wykonanie gastroskopii możliwe jest także w krótkim znieczuleniu dożylnym, co sprawia, że pacjent przesypia całe badanie.

Bezpośrednio po gastroskopii pacjent może odczuwać lekkie podrażnienie gardła, chrypkę czy uczucie „drapania” przy połykaniu – zwykle jednak objawy te ustępują w przeciągu kilku godzin. Jeśli stosowano znieczulenie ogólne, konieczna jest dłuższa obserwacja pacjenta i pomoc w transporcie do domu, ponieważ samodzielne prowadzenie pojazdu tego dnia jest niewskazane.

Wynik badania lekarz omawia od razu, z wyjątkiem sytuacji, gdy podczas procedury pobrano wycinki – wówczas konieczne jest oczekiwanie na wynik histopatologii (ok. 1-2 tygodnie). W zależności od rozpoznania pacjent otrzymuje zalecenia dotyczące dalszego leczenia i diety lub skierowanie na kolejne badania.