Mononukleoza – co musisz wiedzieć o tej chorobie?

Mononukleoza zakaźna to infekcja wirusowa, która często bywa mylona z innymi chorobami, takimi jak przeziębienie czy angina. Wywoływana jest przez wirusa Epsteina-Barr (EBV), należącego do rodziny wirusów Herpesviridae. Sprawdź, co warto wiedzieć o tej chorobie!

Mononukleoza zakaźna wywołana jest przez wirusa Epsteina-Barr (EBV), który atakuje komórki nabłonka gardła oraz limfocyty B. Należy on do rodziny wirusów Herpesviridae i jest niezwykle rozpowszechniony w populacji – według szacunków nawet 90–95% osób dorosłych w przeszłości przechorowało zakażenie tym patogenem, najczęściej w sposób bezobjawowy.

Główną drogą transmisji EBV jest kontakt ze śliną osoby zakażonej, stąd też potoczna nazwa „choroba pocałunków”. Wirus może być również przenoszony drogą krwiopochodną poprzez przeszczep narządów lub kontakt seksualny, choć te drogi zakażenia są znacznie rzadsze.

Przebieg mononukleozy może się różnić w zależności od wieku pacjenta. U dzieci – szczególnie tych poniżej 5. roku życia – choroba często przebiega bezobjawowo lub z nieswoistymi objawami, takimi jak ogólne rozbicie, apatia czy gorączka. Natomiast u starszych dzieci i młodzieży oraz dorosłych obserwuje się typowy obraz kliniczny.

Na początku infekcji występują niespecyficzne objawy, przypominające przeziębienie – złe samopoczucie, bóle mięśni i stawów, dreszcze, utrata apetytu. Po kilku dniach dołączają charakterystyczne dla mononukleozy dolegliwości, takie jak:

• zapalenie gardła i migdałków z silnym bólem przy połykaniu, obecnością białawego nalotu na migdałkach;
• powiększenie węzłów chłonnych, zwłaszcza szyjnych, podżuchwowych i pachowych;
• wysoka gorączka, utrzymująca się nawet do 3 tygodni;
• powiększenie śledziony i wątroby;
• wysypka na skórze, często rumieniowa lub plamisto-grudkowa;
• nudności, wymioty, bóle brzucha.

U części pacjentów występują również obrzęki powiek, nasady nosa i łuków brwiowych, a także żółtaczka wynikająca z zajęcia wątroby przez wirusa. 

Mononukleoza zakaźna jest chorobą samoograniczającą się (tzn. ustępuje samoistnie bez specjalistycznego leczenia), dlatego leczenie ma charakter objawowy i podtrzymujący. Kluczowe znaczenie ma zapewnienie choremu spokoju i odpoczynku, ograniczenie wysiłku fizycznego oraz stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych, takich jak paracetamol lub ibuprofen.

W celu łagodzenia bólu gardła można wykorzystywać preparaty do miejscowego stosowania, na przykład aerozole ze składnikami znieczulającymi lub płukanki z substancjami przeciwzapalnymi. Wskazane jest również odpowiednie nawodnienie organizmu oraz przestrzeganie lekkostrawnej diety, szczególnie w początkowym okresie choroby. W ciężkich przypadkach – gdy występują objawy zapalenia wątroby lub nasilona duszność – stosowane są glikokortykosteroidy. 

Choć mononukleoza ma zazwyczaj łagodny przebieg, może niekiedy wywołać powikłania, takie jak: pęknięcie lub krwawienie ze śledziony, zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, niedokrwistość autoimmunizacyjna czy uszkodzenie wątroby. 

Profilaktyka mononukleozy zakaźnej opiera się przede wszystkim na higienie osobistej i unikaniu kontaktu ze śliną osób chorych. Szczególnie ważne jest, aby dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym nie dzieliły się jedzeniem, piciem, sztućcami czy zabawkami. Dorośli powinni również dbać o higienę, unikać nieznanych partnerów seksualnych oraz powstrzymywać się od kontaktów z osobami chorującymi na mononukleozę.

Niestety, do tej pory nie opracowano skutecznej szczepionki przeciwko wirusowi Epsteina-Barr. Osoby, które przechorowały mononukleozę, zyskują wprawdzie trwałą odporność na ponowne zakażenie, jednak pozostają dożywotnio nosicielami wirusa, który może ulegać okresowej reaktywacji.