Zapis windykacyjny

Pytanie od czytelnika: Chciałbym, aby po mojej śmierci dom, w którym mieszkam wraz z działką odziedziczyła określona osoba, spoza grona najbliższych. Czy mogę to zrobić a jeżeli tak to w jaki sposób?

Szanowny Panie,
W przedstawionym przez Pana stanie faktycznym najlepszym rozwiązaniem będzie dokonanie w treści testamentu tzw. zapisu windykacyjnego, umożliwiającego nabycie przez zapisobiercę określonej rzeczy już z chwilą Pańskiej śmierci.

Co ważne - zapisobiercą może być osoba dowolnie wybrana przez spadkodawcę – zarówno z grona rodziny jak i zupełnie obca.

Jest to instytucja stosunkowo nowa, funkcjonująca w polskim systemie prawnym od końca października 2011 r., obwarowana określonymi wymogami formalnymi.

Przede wszystkim aby dokonać skutecznego zapisu windykacyjnego musi Pan sporządzić testament w formie aktu notarialnego, w ten sposób bowiem ustawodawca chce zminimalizować ryzyko pojawienia się ewentualnych błędów, również w zakresie precyzyjnego ujęcia woli testatora.

Ponadto kodeks cywilny wskazuje zamknięty katalog przedmiotów, które mogą być objęte zapisem windykacyjnym, a wszystko co nie mieści się w jego zakresie nie może podlegać tejże regulacji. Zgodnie więc z treścią art. 981 (1) par 2. Kodeksu cywilnego:

„§ 2. Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
1) rzecz oznaczona co do tożsamości;
2) zbywalne prawo majątkowe;
3) przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
4) ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.”

Nieruchomość ( w omawianym przypadku dom wraz z działką) niewątpliwie uznać należy za rzecz oznaczoną co do tożsamości, a co z kolei umożliwia zastosowanie omawianej instytucji. Pamiętajmy ponadto, iż zapis windykacyjny nie może być obwarowany warunkiem ani terminem, bowiem zastrzeżenie takie uznaje się za nieistniejące, a w określonych przypadkach doprowadzić ono może nawet do uznania zapisu windykacyjnego za nieważny i w konsekwencji do jego konwersji w zapis zwykły, z wyjątkami wskazanymi w ustawie.

Zapis windykacyjny może być ponadto uznany za bezskuteczny jeżeli w chwili otwarcia spadku ( czyli śmierci spadkodawcy) przedmiot zapisu nie należy do spadkodawcy albo spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Podobnie – gdy przedmiotem zapisu jest ustanowienie dla zapisobiercy użytkowania lub służebności w chwili otwarcia spadku przedmiot majątkowy, który miał być obciążony użytkowaniem lub służebnością musi należeć do spadku i nie może istnieć po stronie spadkodawcy zobowiązanie do jego zbycia.

Zapis windykacyjny jest niewątpliwie instrumentem prawnym umożliwiającym spadkodawcy faktyczne urzeczywistnienie jego woli i wywołuje korzystne skutki w sferze praw osoby uprawnionej, bowiem umożliwia jej nabycie własności określonego przedmiotu już w chwili otwarcia spadku.

Należy jednak pamiętać iż zapis windykacyjny nie zwalnia z odpowiedzialności za długi spadkowe, jego wartość jest uwzględniana przy wyliczaniu zachowku, rodzi również po stronie zapisobiercy obowiązek podatkowy.

Czy w związku z powyższym można taki zapis odrzucić? Odpowiem krótko – można.

Kwestię tę poruszę jednak w odrębnym wpisie, do którego lektury już teraz serdecznie zapraszam.

Radca prawny
Ewa Ciesielska

Osoby, które chcą skorzystać z porad prawnych mogą swoje zapytanie przesłać na adres [email protected]. W wiadomości prosimy opisać stan faktyczny swojej sprawy, a radca prawny Ewa Ciesielska udzieli nieodpłatnie krótkiej odpowiedzi na Twoje zapytanie.